معارف قرآنعلوم و مباحث برگرفته از قرآن کریم را معارف قرآن گویند. ۱ - تعریف«معارف قرآن» یا «معارف قرآنی» عنوان مباحثی است که کاملا با مطالب درونی قرآن و محتوای آن ارتباط دارد و یک نوع تفسیر موضوعی به شمار می‌رود. ۲ - شیوه شناسیمعارف قرآن یا تفسیر موضوعی، مسائل مطرح در قرآن را از جهت محتوایی بررسی می‌کند؛ به این ترتیب که آیات مربوط به یک موضوع را از سراسر قرآن در یک جا گرد آورده، درباره آن چه از مجموع آن‌ها به دست می‌آید سخن می‌گوید؛ مشروط بر آن که از محدوده دلالت قرآنی فراتر نرود. گرچه گاهی در تفسیر موضوعی لازم است به شواهد عقلی و نقلی دیگری نیز استشهاد شود، ولی بحث کاملا قرآنی است و تنها از دیدگاه قرآن بررسی می‌شود. ۳ - فرق معارف قرآن با علوم قرآنفرق «معارف قرآن» با « علوم قرآن » آن است که علوم قرآن بحثی بیرونی است و به درون و محتوای قرآن از جنبه تفسیری کاری ندارد؛ بلکه بحث‌های مقدماتی برای شناخت قرآن و پی بردن به شؤون مختلف آن از قبیل وحی و نزول قرآن ، مدت و ترتیب نزول ، اسباب نزول ، جمع و تالیف قرآن ، کاتبان وحی ، یکسان کردن مصحف‌ها، پیدا شدن قرائات و منشا اختلاف در قرائت قرآن ، حجیت و عدم تحریف قرآن، محکم و متشابه ، ناسخ و منسوخ ، و اعجاز است. ۴ - فرق علوم قرآن با علم تفسیرالبته ابتدا علم تفسیر نیز بخشی از علوم قرآنی بود؛ ولی توجه دانشمندان مسلمان به مباحث قرآن و همچنین تنوع این مباحث به مرور سبب شد میان مباحث علوم قرآنی و مباحث تفسیری - علی رغم تداخل مباحث آن دو - نوعی مرزبندی شود و علم تفسیر که خود یکی از مباحث علوم قرآنی است به صورت علمی مستقل ظاهر شود؛ ولی هم اکنون نیز گاهی واژه علوم قرآن یا علوم قرآنی در معنایی اعم به کار می‌رود که شامل معارف قرآن و مباحث تفسیری نیز می‌شود. [۱]
خرمشاهی، بهاء الدین، ۱۳۲۴ -، قرآن پژوهی (هفتادبحث وتحقیق قرآنی)، ص (۷۲-۷۳).
[۲]
صالحی کرمانی، محمد رضا، درآمدی برعلوم قرآن، ص (۵۴-۵۵).
[۳]
صالحی کرمانی، محمد رضا، درآمدی برعلوم قرآن، ص۱۸.
[۴]
کمالی دزفولی، علی، ۱۲۹۲ -، شناخت قرآن، ص (۲۸-۲۹).
[۵]
جمعی از محققان، علوم القرآن عندالمفسرین، ج۱، ص (۹-۱۱).
[۶]
معرفت، محمد هادی، ۱۳۰۹ -۱۳۸۵، علوم قرآنی، ص (۷-۸).
۵ - پانویس
۶ - منبعفرهنگنامه علوم قرآن، برگرفته از مقاله «معارف قرآن». |